Đầu tháng 9/2021, Antigone Davis, người đứng đầu bộ phận an toàn toàn cầu của Facebook (nay là Meta), phải rất vất vả để dẹp yên dư luận liên quan dịch vụ ảnh Instagram của công ty gây hại tới sức khoẻ tâm thần của thanh thiếu niên.

Davis đã có phiên điều trần trước các nhà lập pháp Mỹ sau khi Wall Street Journal xuất bản bài báo về việc mạng xã hội biết rõ việc Instagram “độc hại” như thế nào đối với trẻ em gái vị thành niên, làm trầm trọng thêm những vấn đề về hình thể và tiêm nhiễm suy nghĩ tự sát.

Câu chuyện là một phần của loạt điều tra có tên “Facebook Files”, dựa trên tài liệu tiết lộ bởi cựu quản lý sản phẩm của Facebook, Frances Haugen.

Trong khi ông Davis không xem loạt bài này giống với một nghiên cứu thông thường, Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal, thành viên đảng Dân chủ, lại nhận xét: “Nghiên cứu này là bằng chứng rõ ràng và đáng tin cậy cho thấy Facebook hoàn toàn biết được tác hại của các trang web này đối với trẻ em”. Blumenthal cũng cho rằng công ty đã “che giấu những sự thật và phát hiện đó”.

Cuộc trao đổi gay gắt đã cho thấy các nhà lập pháp, cũng như xã hội nói chung, đều thiếu sự tin tưởng đối với mạng xã hội lớn nhất thế giới này. Meta đã liên tiếp nhận những lời chỉ trích rằng họ đã không có đủ biện pháp ngăn chặn thông tin sai lệch, kích động thù ghét, đặc biệt tại các nước đang phát triển.

Được thúc đẩy bởi các tài liệu rò rỉ, những chỉ trích rằng mạng xã hội này đặt lợi nhuận lên trên sự an toàn của người dùng ngày càng tăng cao trong năm 2021. Meta, với hơn 3,6 tỷ người dùng, khẳng định  các nghiên cứu của công ty đã bị hiểu sai và cho biết, việc công ty có hơn 40.000 nhân viên, chuyên gia lĩnh vực an toàn và bảo mật là bằng chứng nói lên công ty rất nghiêm túc quan tâm tới vấn đề này.

Cùng nhìn lại một số sự kiện lớn của Meta trong năm 2021:

Bạo động đồi Capitol

Cuộc bạo loạn ngày 6/1 – nơi những người ủng hộ cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump xông vào điện Capitol để phản đối Quốc hội công nhận chiến thắng của ông Joe Biden – đã khiến vai trò của các công ty truyền thông xã hội bị lôi ra ngoài ánh sáng. Ông Trump đã đưa ra những tuyên bố vô căn cứ trên mạng xã hội rằng cuộc bầu cử 2020 là gian lận.

Lo ngại về tình hình bạo động leo thang sau khi 5 người chết vì bạo loạn, Facebook, cùng Twitter, Snapchat và YouTube đã tiến hành các động thái chưa từng có, “cấm cửa” ông Trump khỏi nền tảng của họ.

Facebook đã chặn tài khoản ông Trump vô thời hạn và cho biết cựu Tổng thống Mỹ sẽ không thể sử dụng nền tảng mạng xã hội này tới năm 2023, sau khi đánh giá lại “rủi ro đối với an toàn công cộng”.

Hồi tháng 3, giới chức Mỹ đã truy hỏi các CEO công nghệ Mark Zuckerberg (Facebook), Jack Dorsey (Twitter), Sundar Pichai (Google) về vai trò các nền tảng của họ trong các cuộc tấn công nhằm vào điện Capitol hồi tháng Giêng.

Động thái cấm ông Trump sử dụng mạng xã hội làm dấy lên cáo buộc Facebook và các mạng xã hội khác đang kiểm duyệt nội dung bảo thủ, điều mà các công ty này liên tục phủ nhận. Tháng 10/2021, cựu Tổng thống Mỹ cho biết ông chuẩn bị tung ra mạng xã hội mới có tên Truth Social để chống lại thế lực của Big Tech.

Cáo buộc “giết người”

Căng thẳng giữa công ty và tân Tổng thống Mỹ nổ ra từ tháng 7, khi ông Biden cáo buộc các nền tảng công nghệ, gồm cả mạng xã hội tội “giết người” khi cho phép các thông tin sai lệch về Covid-19 xuất hiện tràn lan.

Facebook đã bác bỏ các cáo buộc trên, lưu ý rằng công ty đã góp phần đưa thông tin tin cậy về Covid-19 và vắc xin tới hơn 2 tỷ người. Công ty cũng cho biết, hơn 3,3 triệu người Mỹ đã sử dụng công cụ tìm vaccine của Facebook vào thời điểm đó.

Đáp trả, ông Biden nhấn mạnh rằng các thông tin sai lệch về vaccine đang “giết người”, chứ không phải chính Facebook. “Tôi hi vọng Facebook thay vì coi đó là vấn đề riêng rẽ, thì nên làm điều gì đó về các thông tin sai lệch liên quan đến vắc xin”.

Người tố giác mới “đổ thêm dầu vào lửa”

Cơn ác mộng truyền thông của Facebook tiếp tục gia tăng sau khi bà Haugen tiết lộ đã sao chép hàng ngàn trang tài liệu trước khi rời công ty.

“Facebook, hết lần này tới lần khác, đã chọn tối ưu lợi ích của công ty để kiếm nhiều tiền hơn”, Haugen trả lời trong một cuộc phỏng vấn. Cựu nhân viên Facebook đã xuất hiện 2 lần trước Quốc hội Mỹ và có phiên điều trần với Quốc hội Anh.

Tiếp nối loạt bài của The Wall Street Journal, một nhóm các trang tin đã xuất bản hàng loạt các câu chuyện dựa trên các tài liệu mà họ gọi là “Hồ sơ Facebook”, vạch trần sự thất bại của nền tảng này đối với kiểm soát các nội dung tại các nước đang phát triển, việc trẻ vị thành niên rời bỏ nền tảng và các phàn nàn của nhân viên công ty rằng Facebook đã không tích cực trước cuộc bầu cử Mỹ 2020.

Cơ quan chức năng vẫn đang tiếp tục xem xét các ảnh hưởng tiềm ẩn của Facebook đối với sức khỏe tâm thần trẻ em. Một nhóm các luật sư cũng đang xem xét liệu mạng xã hội này có vi phạm luật bảo vệ người tiêu dùng của bang hay không, khi vẫn cho quảng bá Instagram tới trẻ em và thanh thiếu niên dù biết rõ tác hại của dịch vụ.

Đổi tên, hướng tới tương lai

Hồi tháng 10, Facebook đã đổi thương hiệu thành Meta, thể hiện niềm tin khái niệm “metaverse” (vũ trụ ảo) sẽ “kế thừa Internet di động”. Metaverse là môi trường kỹ thuật số, nơi tập trung của mọi người làm việc hay vui chơi dưới dạng avatar 3D.

Hiện Meta đang rất tích cực thúc đẩy tầm nhìn này. Năm 2021, công ty đã ra mắt cặp kính Ray Ban thông minh đầu tiên, cho phép người dùng chụp ảnh và quay video dài 30 giây chỉ với 1 nút bấm. Ngoài ra, chiếc kính này còn có thể nghe nhạc và podcast (các tập tin âm thanh), cũng như thực hiện chức năng nghe-gọi. Sản phẩm này cho thấy Facebook đã tiến gần hơn tới sản xuất các kính thông minh có hiệu ứng thực tế tăng cường.

Tháng 11, công ty tiết lộ 1 nguyên mẫu găng tay cảm ứng mô phỏng cảm nhận xúc giác. Công ty cũng đang nghiên cứu công nghệ đeo cổ tay có khả năng cảm nhận tín hiệu thần kinh và theo sát ý định của bạn ngay cả khi không di chuyển.