Năm 1994, một chủ sở hữu ngôi nhà gỗ ở vùng ven biển ở Saunton, phía bắc Devon – một hạt lớn ở Tây Nam nước Anh – đã gọi cho bộ phận kiểm soát dịch hại để báo cáo rằng một “con kiến trắng” bí ẩn đã đột nhập nhà kính của cô ấy. Các cuộc điều tra cuối cùng đã tiết lộ thủ phạm thực chất là một đàn mối bao gồm hàng triệu con mối ở sâu bên dưới lòng đất.

Trường hợp này được công nhận là “thuộc địa mối đầu tiên ở Vương quốc Anh”, và chính phủ Anh đã phát động một chương trình diệt trừ mối quy mô để loại trừ chúng.

Và cuộc gọi đó đã đánh dấu sự khởi đầu của câu chuyện kéo dài 27 năm, liên quan đến hàng trăm nghìn bảng Anh tiền công quỹ và những cơn đau đầu đáng kể đối với chủ sở hữu bất động sản và cả những người hàng xóm của cô.

Không như ở các quốc gia vùng nhiệt đới, mối là một vấn đề nghiêm trọng ở Anh, bởi nơi đây quá ẩm ướt để có thể hình thành một đàn mối dưới lòng đất. Và đó là một mối đe dọa thực tế và đáng sợ đối với gỗ, vật liệu xây dựng chính ở quốc gia này vào thời điểm đó. Vấn đề lớn nhất là tính ẩn náu và khả năng sinh sản của mối, khiến nhiều chuyên gia đã dự đoán chương trình diệt trừ mối quy mô này sẽ thất bại.

Các nhân viên tham gia chương trình diệt trừ mối tại Devon đã giới thiệu các chất điều hòa sinh trưởng của côn trùng, thứ có tác dụng ức chế sự phát triển và sinh sản của mối. Việc triển khai chúng đã khiến những con mối biến mất trong khoảng 9 năm kể từ năm 2000, với kết luận đưa ra sau một cuộc kiểm tra thực địa đã không tìm thấy dấu hiệu của mối trong khu vực dài 100 mét và sâu 30 mét.

Tiến sĩ Ed Satti, một chuyên gia diệt mối, người phụ trách điều hành chương trình diệt trừ mối từ năm 2003 cho biết: “Chưa có quốc gia nào đánh bại mối. Anh là nước đầu tiên trên thế giới”.

Nhưng năm 2010, chương trình đã được tiếp tục triển khai kéo dài do việc phát hiện ra vẫn có mối ẩn náu trong đất. Vào năm 2012, chủ sở hữu của bất động sản nơi phát hiện tổ mối sau nhiều năm chịu đựng đã tỏ ra mệt mỏi và nộp đơn muốn phá bỏ ngôi nhà để làm một cái mới.

Nhưng chính quyền địa phương cho biết đàn mối có thể lây lan rộng rãi do việc phá dỡ và xây dựng, nên đã từ chối lá đơn này. Theo họ, những con mối không ẩn trong chính tòa nhà mà chỉ coi đó là thức ăn.

“Thậm chí đốt các tòa nhà bị nhiễm mối cũng không phải là một lựa chọn”, tiến sĩ Suttie giải thích.“Mối không thực sự sống trong nhà – gỗ trong đó chỉ là nguồn thức ăn của chúng. Chúng sống dưới lòng đất, thường là nhiều mét bên dưới bề mặt ”.

Mối thường sống dưới đất và các ngôi nhà chỉ là “bàn ăn” của chúng.

Cuối cùng, chính quyền đã cấp phép cho xây dựng một ngôi nhà thứ hai bên cạnh ngôi nhà cũ.

Bằng cách này, chương trình diệt trừ mối được tiếp tục tiến hành. Tiến sĩ Suttie cho biết chủ sở hữu của cả hai bất động sản đã thể hiện “sự hợp tác đáng kinh ngạc” trong nhiều thập kỷ. Bởi việc tiến hành chiến dịch diệt mối không chỉ cấm việc cải tạo nhà mà còn cấm loại bỏ bất kỳ đất hoặc gỗ nào ra khỏi khu vực.

Họ cũng phải để các nhân viên chính phủ trồng “mồi gỗ” trong vườn của mình. Về cơ bản, đó là những chiếc cọc gỗ làm từ cây thông già, thức ăn ưa thích của mối, cho phép họ có thể theo dõi để tìm kiếm sự tồn tại của mối. Còn việc diệt mối liên quan chủ yếu đến quá trình triển khai “chất điều hòa sinh trưởng côn trùng”, một loại thuốc trừ sâu siêu thông minh có thể ngăn chặn mối trưởng thành và sinh sản.

Và theo ông Suttie, nếu các chính phủ kế tiếp nhau kể từ năm 1998 tới nay không đầu tư một lượng tiền đáng kể vào nỗ lực này, thì đó có thể là một câu chuyện rất khác.

Bởi mối có thể đã trở thành loài đặc hữu, phát triển lan rộng và ăn mọi tấm ván sàn, khung cửa và dầm nhà trên khắp miền nam nước Anh, giống như cách chúng đã thể hiện sức mạnh ở Úc, các khu vực của Bắc Mỹ và Nam Âu. Theo Hiệp hội Quản lý Dịch hại Mỹ, mỗi năm, mối gây ra thiệt hại hơn 5 tỷ USD cho các tài sản ở nước này.

Mặc dù tổ mối lần đầu tiên được xác nhận ở Saunton vào năm 1994, tiến sĩ Suttie tin rằng chúng có thể đã được nhập khẩu đến địa điểm này từ 70 năm trước.

“Theo các giai thoại, chúng tôi đã nghe nhiều câu chuyện về những người làm vườn đề cập đến kiến trắng”, ông chia sẻ.

Và kết quả của cuộc chiến đã ngã ngũ. Cuộc khảo sát cuối cùng được thực hiện vào tháng 5 năm 2021 vừa qua đã xác nhận việc “diệt trừ mối” thành công.

Một số quan chức chính phủ thậm chí đã phát biểu trên Twitter, nói rằng Suttie và những người khác nên được vinh danh vì dịch vụ công ích thiết yếu của họ.

Những con mối có khả năng xử lý gỗ một cách khủng khiếp.

Trong các khu rừng và đồng cỏ ở vùng nhiệt đới bản địa, mối được coi là “kỹ sư đất”. Nó có vai trò rất quan trọng để duy trì cấu trúc đất và cân bằng hệ sinh thái. Nhưng, khi được nhập khẩu bằng nhiều cách vào môi trường đô thị , chúng được coi là loài gây hại vì khả năng phá hoại gỗ nghiêm trọng trong các công trình.

Và nhờ toàn cầu hóa và khí hậu đang ấm dần lên, mối đang bắt đầu trở thành mối đe dọa với các quốc gia chưa từng biết tới chúng. Nếu bạn sống trong khu vực bị mối mọt xâm nhập ở Pháp, theo luật, bạn phải cung cấp chứng chỉ “không có mối mọt” khi bán nhà và bất kỳ công trình xây dựng nào cũng phải được chứng nhận chống mối mọt.

Phần lớn đất ở nước Anh quá ẩm ướt để có thể hình thành một đàn mối dưới lòng đất. Nhưng không may mắn cho những chủ sở hữu ngôi nhà gỗ ở Saunton, tài sản của họ được xây dựng trên đất cát có khả năng thoát nước tốt, giữa những cây thông biển – món ăn mà mối rất yêu thích.

Những ngôi nhà cũng được xây dựng bằng cách sử dụng nhiều gỗ thông, cho phép chúng có thể gặm phá mà không bị phát hiện trong nhiều tháng, làm rỗng gỗ từ bên trong.

Đôi khi bị nhầm với kiến trắng, mối thợ thường có chiều dài từ 4 – 6mm, có màu nhạt hoặc hơi trắng, có râu giống như chuỗi hạt và không có “eo”.

Một tổ mối có thể hình thành trong không gian chỉ bé bằng hộp diêm, nhưng sau đó có thể phát triển lớn hơn rất nhiều. Như trong trường hợp ở Saunton, tổ mối bao gồm nhiều “ống bùn” hoặc đường hầm kết nối giữa nguồn thức ăn (ngôi nhà) và nơi làm tổ.

Tham khảo Guardian