1. Mưa sao băng là gì

Sao băng là tên gọi chung những thiên thạch nhỏ, hình thành bên ngoài vũ trụ. Nó có vận tốc di chuyển cực nhanh. Khi có quỹ đạo đi ngang qua bầu khí quyển của Trái Đất, chúng ma sát với khí quyển, trở nên nóng hơn và phát ra ánh sáng. Khi chúng ta quan sát từ mặt đất sẽ nhìn thấy được một vệt sáng dài vuốt qua đi. Hiện tượng đó thường gọi là sao băng.

Mưa sao băng là một hiện tượng được quan sát từ bề mặt của một hành tinh, nơi nhiều thiên thạch được nhìn thấy trong một khoảng thời gian ngắn tỏa ra từ gần như cùng một khu vực bầu trời.

Giống như hầu hết các thiên thạch điển hình chiếu xuyên qua bầu trời đêm, những thiên thạch đó là một phần của mưa sao băng có xu hướng bao gồm các mảnh khoáng chất nhỏ. Chúng thường nhỏ hơn một hạt cát, cháy sáng khi đi qua bầu khí quyển.

2. Tại sao mưa sao băng được hình thành?

Có lẽ ai cũng từng nghe về những điều bí ẩn xung quanh những trận sao băng và cũng có rất nhiều người chưa hề được tận mắt chứng kiến bữa tiệc sao rơi trên bầu trời đêm. Vậy có nhiều lúc bạn tự hỏi, sao băng được hình thành như thế nào, hình ảnh mưa sao băng tròn méo ra sao không? Đây là món quà được hình thành từ vũ trụ bao la ngoài kia.

2.1. Sự hình thành của mưa sao băng

Chúng ta nhìn thấy nhiều trận mưa sao băng vào những thời điểm cụ thể trong năm nhờ quỹ đạo của Trái đất. Nó mang theo những mảng bụi dày đặc khi chúng quay quanh Mặt trời.

Những ‘đám mây" gồm các hạt bụi và các hạt đá và băng nhỏ này là những mảnh vụn do các sao chổi và tiểu hành tinh bay qua trên quỹ đạo của chúng. Mỗi khi một trong những quả cầu đá và băng lớn này bay đến gần Mặt trời, nó sẽ mất thêm một ít vật chất của nó dưới dạng dòng hơi, giải phóng bụi và sạn bị mắc kẹt bên trong và nhờ đó mà nó có đuôi phát sáng.

Vì phần lớn các thiên thạch nhìn thấy trong một trận mưa sao băng đến từ cùng một dòng hạt. Chúng dường như đều đổ mưa xuống từ một góc của bầu trời. Nó cũng trả lời cho câu hỏi mưa sao băng hướng nào? Chòm sao xuất hiện gần nhất với nơi xuất hiện trận mưa sao băng khi nó ở điểm cực đại thì được lấy để đặt tên cho trận mưa sao băng đó.

Các nhà thiên văn học sử dụng thuật ngữ Zenithal Hourly Rate (ZHR – Tốc độ hàng giờ) để mô tả mật độ cực điểm của các thiên thạch có thể quan sát được trong một giờ ở điều kiện hoàn hảo.

2.2. Chu kỳ mưa sao băng

Mỗi trận mưa sao băng gần như đều xuất hiện đúng vào một thời điểm cố định trong năm. Lý do là bởi vì sao chổi di chuyển quanh quỹ đạo quanh Trái Đất theo một chu kỳ nhất định cho đến khi chúng tan vỡ và biến mất hoàn toàn trong vũ trụ. Khi Trái Đất chuyển động vào vùng có nhiều thiên thạch thì sẽ càng xuất hiện càng nhiều mưa sao băng hơn. Những cơn mưa sao băng được đặt tên theo chòm sao mà nó xuất hiện tại vị trí quan sát từ Trái Đất.

Mỗi năm, số lượng sao băng xuất hiện trong một cơn mưa sao băng trong một ngày đạt cực điểm sẽ có sự thay đổi không nhỏ. Ngoài ra, nếu mưa sao băng xảy ra vào ngày trăng tròn (ngày 15 âm lịch hàng tháng), thì chúng ta cũng sẽ khó quan sát được hình ảnh mưa sao băng trên bầu trời hơn. Bởi vì ánh sáng của Mặt Trăng sẽ lấn át ánh sáng phát ra từ những ngôi sao này.

Hình ảnh mưa sao băng trên bầu trời (Ảnh minh họa)

3. Mưa sao băng có ước được không?

Người xưa tin rằng mỗi người sống trên cuộc đời này đều có một ngôi sao chiếu mệnh cho riêng mình. Sao băng (hay gọi là sao đổi ngôi) đồng nghĩa với việc có ai đó sắp qua đời. Nên khi nhìn thấy sao băng, con người thường cho rằng đã có một ai đó vừa mới ra đi mãi mãi.

Sao đổi ngôi còn là hiện tượng báo hiệu sự thay đổi của một triều đại trong lịch sử. Ở một vài quốc gia thì lại có quan niệm khác lại cho rằng sao băng là một hiện tượng đẹp. Nó còn là thể hiện cho tình yêu đôi lứa. Và tất nhiên, tất cả những quan điểm trên đều không có cơ sở khoa học chứng minh.

Người phương tây cổ đại luôn tin rằng nếu bạn thành tâm ước nguyện một điều gì đó khi nhìn thấy sao băng lướt qua trên bầu trời thì điều ước đó sẽ trở thành sự thật. Tuy nhiên, đây chỉ là quan niệm của người xưa, chưa được khoa học kiểm chứng tính xác thực. Trong những câu chuyện cổ tích thần thoại ngày xưa đã không ít lần đề cập đến điều ước khi nhìn thấy hình ảnh mưa sao băng trên bầu trời.

Cách cầu nguyện khi có sao băng bay qua là bạn hãy nhắm mắt, chắp tay trước ngực và nghĩ trong đầu về ước nguyện của mình. Sao băng sẽ là điềm lành mang đến may mắn, biến điều ước của bạn thành sự thật. Người Trung Quốc cổ đại cho rằng sao băng là sự hiện thân của thần linh. Mỗi một ngôi sao băng rơi xuống là một vị thần ghé thăm nhân gian. Đây chính là là điềm tốt lành bảo vệ bạn khỏi những rắc rối hiện tại. Cũng như nó sẽ giúp bạn thực hiện các ước mơ từ trong trái tim của mình.

4. Dự báo những trận mưa sao băng ở Việt Nam năm 2022

Ngày xuất hiện những trận mưa sao băng lớn không có nhiều sự thay đổi giữa các năm mặc dù điểm cực đại của một trận mưa có thể thay đổi từ một đến vài ngày. Thông tin chi tiết hơn về từng trận mưa sao băng lớn xảy ra ở Việt Nam trong năm 2022, bạn đọc có thể tìm hiểu dưới đây.

4.1. Quadrantids vào ngày 3-4 tháng 1 năm 2022

Mưa sao băng Quadrantids (Ảnh minh họa)

Trong những điều kiện thích hợp, Quadrantids được cho là một trong những trận mưa sao băng diễn ra lớn nhất trong năm. Bởi vì chúng có trung bình 25 sao băng mỗi giờ vào lúc cực điểm. Cực điểm của mưa sao băng Quadrantids khá ngắn, kéo dài từ khoảng nửa đêm đến rạng sáng. Nhưng khối lượng sao băng khiến người xem có nhiều trải nghiệm đáng giá.

Trong năm 2022, khoảng thời gian cao điểm để quan sát mưa sao băng Quadrantids (từ ngày 3/1 đến ngày 4/1) gần trùng khớp với New Moon (ngày 2/1). Điều đó có nghĩa là bầu trời sẽ tối đến mức và lý tưởng cho việc xuất hiện thưởng thức mưa sao băng!

4.2. Perseids vào ngày 11 – 13 tháng 8 năm 2022

Mưa sao băng Perseids (Ảnh minh họa)

Nhờ có MPH cao (Meteors Per Hour – số lượng sao băng mỗi giờ) và thời tiết tháng 8 thuận lợi, Perseids thường là một trong những trải nghiệm ngắm mưa sao băng tốt nhất trong năm. Thật không may, vào năm 2022, nó sẽ phải cạnh tranh trực tiếp với Full Sturgeon Moon (Trăng cá Tầm) mọc vào đêm 11/8.

Độ sáng của Trăng Cá Tầm sẽ làm lu mờ các ngôi sao băng của Perseids khi chúng chạy ngang qua bầu trời vào buổi tối. Chính vì vậy, nếu bạn muốn có bức ảnh chụp tốt nhất về mưa sao băng Perseids sẽ là vài giờ trước khi bình minh, khi Mặt trăng đã gần lặn xuống.

4.3. Draconids vào ngày 8 – 10 tháng 10 năm 2022

Mưa sao băng Draconids (Ảnh minh họa)

Mưa sao băng Draconids không phải là cơn mưa có tác động lớn nhất trong năm. Nhưng nó lại đánh dấu sự khởi đầu của một mùa mưa sao băng bận rộn. Sau Draconids, một trận mưa rào xảy ra cứ sau một đến hai tuần cho đến cuối tháng 12.

Năm nay, các cơn mưa sao băng Draconids đạt đến cực điểm của chúng ngay xung quanh full Hunter’s Moon (Trăng Của Thợ Săn) đầy đủ vào ngày 9 tháng 10. Bởi vậy, bạn hãy mong đợi các thiên thạch sẽ không chịu sự bao phủ của mặt trăng ở một mức độ nào đó.

Những thiên thạch này có xu hướng đạt cực điểm sớm hơn vào ban đêm so với hầu hết các sao băng còn lại. Chúng ta có thể tìm thấy chúng ngay khi trời đủ tuổi để có thể ngắm cơn mưa sao băng trọn vẹn, hướng mình ra xa ánh sáng của mặt trăng.

4.4. Leonids vào ngày 16 – 17 tháng 11 năm 2022

Mưa sao băng Leonids (Ảnh minh họa)

Một trận mưa Leonids thường có 10 đến 15 ngôi sao băng mỗi giờ. Nhưng trong những trường hợp hiếm hoi, chúng được biết đến là nơi tạo ra “bão sao băng”. Điều này dẫn đến hàng nghìn ngôi sao băng chạy ngang qua bầu trời! Trong năm 2022, mưa sao băng Leonids xảy ra cùng thời điểm với Mặt Trăng bán nguyệt cuối tháng.

Nhìn từ Hà Nội, các cơn mưa sao băng sẽ không xuất hiện trước khoảng 23:38 mỗi đêm. Khi điểm tỏa sáng của nó vượt lên trên đường chân trời phía đông. Sau đó, nó sẽ vẫn hoạt động cho đến khi bình minh ló dạng vào khoảng 05:42 sáng.

Điểm bức xạ đạt cực đại (cao nhất trên bầu trời) sau bình minh – vào khoảng 06:00 sáng theo giờ Việt Nam. Và do đó, trận mưa sao băng này có khả năng tạo ra điểm hình tốt nhất ngay trước bình minh, khi điểm bức xạ của nó cao nhất.

Lúc này, chuyển động quay của Trái đất tại Hà Nội theo hướng tối ưu về hướng của các thiên thạch tới. Nhờ đó mà tối đa hóa số lượng mưa theo phương thẳng đứng xuống dưới và tạo ra các vệt ngắn gần với điểm phát xạ.

Vào những thời điểm khác, sẽ có ít thiên thạch bốc cháy hơn khi ngắm từ Hà Nội. Nhưng những thiên thạch đó sẽ có xu hướng đi vào bầu khí quyển theo một góc xiên, tạo ra những thiên thạch tồn tại lâu dài có thể đi qua một vùng rộng của bầu trời trước khi bốc cháy hoàn toàn.

4.5. Geminids vào ngày 13 – 14 tháng 12 năm 2022

Mưa sao băng Geminids (Ảnh minh họa)

Nhìn từ Hà Nội, các ngôi sao băng sẽ không xuất hiện trước khoảng 18:54 mỗi đêm. Khi mà điểm tỏa nhiệt của nó nhô lên trên đường chân trời phía đông thủ đô. Sau đó, nó sẽ vẫn hoạt động cho đến khi bình minh ló dạng vào khoảng 05:58 sáng.

Những ngôi sao băng có khả năng tạo ra điểm nhìn tốt nhất vào khoảng 02:00 sáng khi điểm bức xạ của nó cao nhất trên bầu trời.

Trăng tròn tháng 12 mọc vào ngày 7 tháng 12, đúng một tuần trước cực điểm của trận mưa Geminids. Điều đó có nghĩa là các thiên thạch vẫn sẽ cạnh tranh với Mặt Trăng có ánh sáng đang suy yếu khi đạt đến đỉnh điểm của chúng.

5. Làm sao để xem được mưa sao băng ở Việt Nam

Phần lớn mọi người háo hức ngắm mưa sao băng chỉ để thỏa mãn trí tò mò mưa sao băng như thế nào? Chúng ta hoàn toàn có thể chiêm ngưỡng những hình ảnh mưa sao băng ở Việt Nam tuyệt đẹp trên bầu trời hoàn toàn bằng mắt thường mà không cần phải sử dụng đến quá nhiều dụng cụ hỗ trợ. Để ngắm được cơn mưa sao băng đẹp nhất, chúng ta cần phải chọn cho mình những ngày ít mây, trời quang. Cũng như việc chọn các vị trí quan sát ở những vị trí đẹp. Đặc biệt, bạn nên chọn những vị trí không có vật cản che khuất và có tầm nhìn xa.

Để được ngắm các trận mưa sao băng trọn vẹn, bạn cũng không nên nóng vội mà cần có kiên nhẫn để chờ đợi nó diễn ra. Địa điểm lý tưởng nhất cho tất cả các bạn khi muốn ngắm mưa sao băng đó là ở những nơi xa thành phố, trời tối. Như vậy, việc quan sát sẽ càng trở nên dễ dàng, thuận lợi hơn.

Ngoài ra, bạn còn có thể dùng máy ảnh hoặc điện thoại smartphone có độ phân giải cao để lưu giữ những khoảnh khắc đẹp khi đó. Khi chụp mưa sao băng bằng máy ảnh, chúng ta cần chú ý như sau:

– Sử dụng chân đế máy ảnh

– Sử dụng lens (ống kính) góc rộng

– Máy ảnh có độ mở càng rộng và độ phân giải càng lớn càng tốt

– Đặt tiêu điểm là vô cực

– Chế độ sáng được cài đặt trung bình từ 400 – 1000 ISO

– Sạc đầy pin, giữ thẻ nhớ trống để lưu trữ hình ảnh và nên mang theo phụ kiện dự phòng

6. Các trận mưa sao băng lớn trong lịch sử

Trận mưa sao băng lớn nhất, sáng nhất và ấn tượng nhất trong quá khứ là mưa sao băng Leonid. Nó đã tạo ra một trận bão sao băng tràn ngập trên bầu trời với hàng nghìn ngôi sao băng mỗi phút lúc cao trào. Thật vậy, thuật ngữ “mưa sao băng” được ra đời sau khi các nhà thiên văn học quan sát một trong những màn trình diễn ấn tượng nhất của mưa sao băng Leonid vào năm 1833.

Ngoài ra, mưa sao băng Geminids được xem là trận mưa sao băng lớn nhất mà con người khám phá ra. Đây là trận mưa sao băng được gây nên bởi tiểu hành tinh 3200 Phaethon. Geminids được quan sát lần đầu tiên vào năm 1862, có thể nói là muộn hơn nhiều so với những trận mưa sao băng khác như: Leonids (902 SCN) hay Perseids (36 SCN).

Các thiên thạch từ trận mưa sao băng này di chuyển chậm, đều có thể nhìn thấy vào tháng 12 và thường đạt điểm cực đại vào khoảng ngày 6 đến ngày 14/12. Với những ngày cường độ cao nhất là sáng ngày 14 tháng 12. Trận mưa sao băng này được cho là mạnh lên theo hàng năm. Và các trận mưa trong những năm gần đây đã xuất hiện trung bình từ 120 – 160 sao băng mỗi giờ trong điều kiện tối ưu, thường vào khoảng 02:00 đến 03:00 theo giờ địa phương.

Trên đây là bài viết về mưa sao băng và lịch thiên văn 2022 những trận mưa sao băng lớn nhất trong năm. Hi vọng độc giả sẽ hình dung được mưa sao băng như thế nào và có nguồn gốc từ đâu cũng như mang ý nghĩa gì. Đồng thời mong rằng các bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức để có thể để chiêm ngưỡng bữa tiệc sao rơi hoành tráng trên bầu trời.

https://soha.vn/mua-sao-bang-la-gi-uoc-duoc-khong-bat-mi-o-viet-nam-nam-2022-20220103190431916.htm